زیباترین و دیدنی ترین منظره های منطقه در قاب کوه ها همراه با بیشترین مقدار ذخایر آب، نصیب تاجیکستان گردیده اند.
حوزه اسکندرکول یکی از آن دیدنی هاست که در شمال غرب تاجیکستان، در منطقه موسوم به کوهستان فان واقع است و همه ساله صدها جهانگرد خارجی از طریق گردنه های انزاب یا شهرستان از این منطقه بازدید می کنند، کنار دریاچه های آن می آسایند یا بر فراز کوه های آن گردش می کنند.
کوهستان فان بین زرافشان و شمال منطقه قیصر است و غرب منطقه آرچی میدان نیز جزیی از کوهستان فان است. قلههای کوهستان فان بیشتر از پنج هزار متر ارتفاع دارند و معروفترین آنها قلههای چپدره، بادخانه، ماریا، میرعلی و زندان هستند.
این کوهستان در رشتهکوه حصار قرار گرفته و بخشی از استان سغد تاجیکستان است.
حوزه اسکندرکول یکی از آن دیدنیهای این کوهستان است.
اسکندرکول یا کول اسکندر نام دریاچهای است در منطقهٔ کوهستان فان، که منطقهای زیباترین و دیدنی ترین گردشگری است.
فاصلهٔ دریاچه اسکندرکول از شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان تقریباً ۱۳۰ کیلومتر است. این دریاچه با دو و نیم کیلومتر درازا و یک کیلومتر پهنا و حدود ۷۲ متر ژرفا دیدنیترین دریاچههای این کوهستان به شمار میآید.
تنوع درخت و بوتههای پیرامون اسکندرکول از مهمترین انگیزههای سفر گردشگران به این منطقه است. خرگوش، روباه، گرگ، خرس سیاه، بز کوهی، پلنگ و پرندگانی چون بوقلمون کوهی، کبک، لاشخور و بلدرچین از جانوران این منطقه هستند.
دانشمندان بر این باورند که اسکندرکول چندین هزار سال پیش بر اثر زمینلغزه در ارتفاع ۲٬۲۵۵ متری پدید آمده است. به باور آنها فرو ریختن کوه و بند آمدن رودخانه سرتاغ باعث پدید آمدن این دریاچه شده است.
رودهای سریمه و سرتاغ و هزارمیخ از شمال و غرب و جنوب به دریاچه سرازیر میشوند و دریاچه اسکندر را سرشار از آب سرد کوهستانی می کنند. تنها از شرق دریاچه، رود موسوم به اسکندردریا به بیرون میریزد. آبشار بزرگی هم در طول این رود قرار دارد که زیبا و دیدنی است. آب دریاچه به اندازه ای سرد است که کمتر کسی جرات می کند به آن تن بزند. در کرانههای بریدهبریده و در فراز کنارههای دریاچه خطهای سیاهی به چشم میخورد که باید خط آبگیر دریاچه در روزگار کهن باشد. بلندترین و کهنترین این خطها ۱۱۷ متر از سطح کنونی آب دریاچه ارتفاع دارد.
اسکندرکول تنها دریاچه کوهستان فان نیست. در این حوزه حدود سی دریاچه در دورههای مختلف شکل گرفتهاند که آب یکی فیروزه ای است و دیگری سبزفام و سومی کبود پررنگ.
دریاچه اسکندرکول با دو و نیم کیلومتر درازا و یک کیلومتر پهنا و حدود هفتاد و دو متر ژرفا دیدنیترین این دریاچهها بهشمار میآید.